Nter nghĩ gì: Thử thách của Gen Alpha là vượt sướng!

Nếu thế hệ cha mẹ từng “vượt khổ” để có cơm ăn, áo mặc, thì thế hệ con cái họ, Gen Alpha (sinh từ khoảng 2010 đến 2025), lại đang phải học cách “vượt sướng” để tìm lại giá trị của nỗ lực, trải nghiệm và ý nghĩa cuộc sống. Trong một thế giới được bao bọc bởi công nghệ, tiện nghi và thông tin, việc “vượt sướng” không chỉ là một khái niệm trào phúng mà đã trở thành một thách thức tinh tế của thời hiện đại.

Khi khổ không còn là thước đo nghị lực

Trước đây, câu chuyện trưởng thành gắn liền với gian khó. “Ngày xưa, đi học phải băng qua con suối, trời mưa ướt hết tập vở” – những lời kể ấy từng được xem như biểu tượng cho sự bền bỉ và ý chí vươn lên. Nhưng với Gen Alpha, “đi học” có thể chỉ là mở laptop, “gặp bạn” là qua màn hình, “đọc sách” là lướt vài trang tóm tắt trên TikTok.

Thế giới của các em được xây dựng trên nền tảng dễ dàng: kiến thức có sẵn, công nghệ phục vụ, mọi nhu cầu đều có thể giải quyết bằng một cú chạm. Chính vì thế, khái niệm “vượt khổ” – vốn từng là hành trình tất yếu để trưởng thành – giờ đây gần như không còn cơ hội xuất hiện trong đời sống thường nhật.

Tuy nhiên, sự dễ dàng ấy lại mang đến một hình thức khổ khác: khổ vì thiếu thử thách, khổ vì mất phương hướng, khổ vì không còn cảm giác chinh phục. Khi mọi thứ đều sẵn, con người dễ rơi vào cảm giác trống rỗng. Có lẽ, không phải con người sợ đau khổ, mà con người sợ sự vô nghĩa, “vượt sướng” chính là hành trình đi tìm lại ý nghĩa giữa thế giới đã quá đầy đủ.

Sự bão hòa của tiện nghi và nỗi mệt mỏi của tâm hồn

Gen Alpha lớn lên trong một môi trường được tối ưu hóa cho sự tiện lợi. Từ đồ chơi thông minh, lớp học trực tuyến, cho đến AI làm bài tập hộ, mọi công cụ đều hướng đến việc giảm công sức. Thế nhưng, nghịch lý là khi công sức biến mất, niềm vui từ thành tựu cũng dần phai. Một đứa trẻ đạt điểm cao nhờ ChatGPT không thể có niềm tự hào như khi tự mình giải được bài toán. Một bức tranh được vẽ bằng AI không thể mang lại cảm xúc như nét cọ run rẩy trong đêm dài của người nghệ sĩ nhỏ.

Cảm giác “sướng” khi được phục vụ, được đáp ứng, được khen ngợi nhanh chóng trở thành một vòng xoáy ngắn hạn khiến tâm lý Gen Alpha dễ mỏi mệt. Các chuyên gia gọi hiện tượng này là “comfort addiction” – nghiện sự dễ chịu, khi con người dần mất đi khả năng chịu đựng khó khăn nhỏ nhất. Và rồi, trong khi thế hệ trước vật lộn để có được sự tiện nghi, Gen Alpha lại phải vật lộn để thoát khỏi nó.

“Vượt sướng”: cuộc chiến âm thầm với bản thân

Vượt sướng không có nghĩa là phủ nhận công nghệ hay tiện ích, mà là tự đặt ra giới hạn để giữ lại bản lĩnh người thật. Một đứa trẻ Gen Alpha chọn đi bộ đến trường dù có xe đưa đón, chọn đọc sách giấy dù có bản tóm tắt, chọn tự làm bài dù có công cụ hỗ trợ, đó là những hành động nhỏ nhưng là khởi đầu của tinh thần “vượt sướng”.

Vượt sướng là khi con người chủ động chọn khó để được sâu sắc, chọn chậm để được bền vững, chọn bất tiện để được tự chủ. Trong kỷ nguyên mà mọi thứ đều được “tối ưu hóa”, việc dám bước ra khỏi vùng tiện nghi trở thành hành động phản kháng mang tính khai sáng. Giống như nhà tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi từng nói về “trạng thái dòng chảy” (flow): chỉ khi con người dấn thân vào thử thách vừa đủ vượt tầm, họ mới cảm nhận được niềm vui đích thực của sự sống.

Sướng không xấu nhưng cần được sử dụng đúng cách

Không ai muốn quay lại thời khổ cực, và cũng không nên. Sự đầy đủ là thành quả của tiến bộ. Nhưng nếu “sướng” là món ăn tinh thần mỗi ngày, thì “vượt sướng” là cách tiêu hóa nó lành mạnh. Một đứa trẻ có thể được sống trong điều kiện tốt, điều đó đáng mừng. Vấn đề nằm ở chỗ liệu chúng có được dạy cách trân trọng, biết ơn và sử dụng sự sung túc ấy đúng cách hay không.

Vượt sướng không phải là ép bản thân chịu khổ, mà là hiểu rằng sướng không phải là mục đích sống. Mục đích là trưởng thành, là tìm thấy chính mình giữa những tiện nghi dễ khiến người ta lạc lối. Một Gen Alpha được vượt sướng đúng cách sẽ biết dùng công nghệ để sáng tạo, chứ không để trốn tránh; biết tận hưởng nhưng không sa vào tiêu thụ; biết nghỉ ngơi nhưng không lười biếng; biết thoải mái nhưng vẫn giữ kỷ luật.

Thử thách mới của cha mẹ và giáo dục

Thế hệ cha mẹ từng “vượt khổ” thường có xu hướng muốn con mình sướng hơn, đó là bản năng tự nhiên. Nhưng nghịch lý là càng sướng, con càng yếu.
Một đứa trẻ không được trải nghiệm thất bại nhỏ sẽ khó chịu đựng nổi thất bại lớn.
Một đứa trẻ không từng chờ đợi sẽ không hiểu giá trị của thời gian.
Một đứa trẻ không từng “thiếu” sẽ không biết trân trọng “đủ”.

Giáo dục của thời vượt sướng vì vậy không thể chỉ là truyền đạt tri thức, mà còn là huấn luyện tinh thần chịu khó, khả năng trì hoãn phần thưởng và năng lực tự định hướng. Thay vì dạy con cách thành công nhanh, cha mẹ cần dạy con cách kiên nhẫn, tò mò và tự lập, những kỹ năng mà thế giới số đang làm xói mòn từng ngày.

Khi vượt sướng trở thành bản lĩnh của người trẻ

Nter nghĩ gì: Thử thách của Gen Alpha là vượt sướng! — Ảnh minh hoạ: Khi vượt sướng trở thành bản lĩnh của người trẻ

Trong thời đại dư thừa, vượt sướng là biểu hiện mới của nghị lực. Người trẻ “vượt sướng” là người dám chọn sống chậm giữa thời nhanh, dám sống thật giữa thời giả, dám học thật giữa thời “copy và paste”. Đó là thế hệ biết “tắt điện thoại để đọc sách”, biết “đi ra ngoài để cảm nhận gió”, biết “nấu ăn cho vui” dù có thể đặt đồ ăn trong 5 phút.

Những hành động tưởng nhỏ ấy chính là sự phản kháng mềm mại của tinh thần con người trước guồng máy công nghệ hóa. Vượt sướng không chỉ là nỗ lực cá nhân, mà còn là một phong trào văn hóa – nơi con người tái kết nối với lao động, tự nhiên, và giá trị thật.

Tạm kết:

Mỗi thế hệ đều có một hành trình riêng. Thế hệ trước chiến đấu để được sung túc. Thế hệ này chiến đấu để không bị sung túc nuốt chửng. Vượt khổ rèn thân. Vượt sướng rèn tâm.

Nếu vượt khổ giúp con người tồn tại, thì vượt sướng giúp con người hiểu mình tồn tại vì điều gì. Có lẽ, chỉ khi Gen Alpha học được cách “vượt sướng”, biết chọn khó, biết yêu lao động, biết kiên nhẫn và biết sống thật thì chúng ta mới thực sự bước sang một kỷ nguyên trưởng thành của ý thức.

Bài viết được chia sẻ bởi: NTers Đinh Như Ý