Là một tác giả kiêm biên kịch, có lẽ ai cũng từng trải qua những ngày tháng vật vã với trang giấy trắng, ánh đèn nhấp nháy và câu hỏi lớn: Tại sao bạn nên viết mỗi ngày? Có lẽ nhiều người mới bước chân vào nghề viết đều có cùng lúc đó — muốn đợi cảm hứng đến rồi mới bắt tay vào viết, hoặc loay hoay giữa vô số ý tưởng mà không biết từ đâu bắt đầu.
Nhưng trải qua những lần thất bại nhỏ, tôi nhận ra: việc viết mỗi ngày không chỉ giúp kỹ năng tiến bộ mà còn đối thoại với chính cảm xúc của mình. Trong hành trình đó, người viết mới dễ mắc những sai lầm rất phổ biến — và nếu bạn biết trước để tránh, bạn sẽ rút ngắn con đường trưởng thành. Dưới đây là 7 sai lầm điển hình mà người viết mới rất thường gặp, kèm gợi ý cách khắc phục từ các nguồn uy tín.
1. Chờ “cảm hứng”
Vấn đề: Nhiều người viết mới thường đợi “cảm hứng” đến mới bắt đầu viết, và nếu hôm nào không cảm thấy “tâm trạng tốt”, họ sẽ trì hoãn hoặc bỏ hẳn. Sự chờ đợi đó khiến việc viết không đều đặn, dễ bị gián đoạn.
Tại sao là lỗi: Theo danh sách 25 lỗi phổ biến của Writer’s Digest, “waiting for inspiration to strike” là một trong những sai lầm lớn mà người viết (kể cả mới lẫn cũ) thường mắc. Họ cho rằng cảm hứng là điều kiện tiên quyết để viết, nhưng thực tế, cảm hứng hiếm khi đến nếu bạn ngồi im chờ đợi.
Mary Adkins – một tác giả và giáo viên viết – cũng chỉ ra sai lầm “editing too early” (sửa quá sớm) và việc phụ thuộc cảm hứng là rào cản lớn. Người viết mới dễ suy nghĩ quá nhiều, chờ “sáng tạo đủ” rồi mới viết.
Gợi ý khắc phục:
- Thiết lập lịch viết nhỏ và thực tế: ví dụ mỗi ngày 15 phút, hoặc 200 từ, bất kể tâm trạng ra sao.
- Đặt giờ cố định (ví dụ sáng sớm, trước khi check mail) để biến viết thành thói quen.
- Nhận rằng cảm hứng thường theo sau hành động — tức là bạn bật máy lên và “viết” trước, chỉnh sau.
2. Kể nhiều hơn tả
Vấn đề: Người viết mới thường “kể” (tell) thay vì “cho thấy” (show) — nghĩa là họ dùng những câu như “Anh ta buồn”, “Cô ấy giận dữ” hơn là dùng hành động, cử chỉ, hình ảnh cụ thể để thể hiện cảm xúc.
Tại sao là lỗi: Nguyên tắc “show, don’t tell” được nhiều chuyên gia viết nhắc đến vì nó giúp câu chuyện sống động hơn. Khi bạn cho người đọc thấy cảm xúc/hoạt động qua chi tiết, họ tự đồng cảm hơn, không bị “bị dẫn dắt” quá mức.
Gợi ý khắc phục:
- Khi bạn viết “Anh ta buồn”, hãy thử: “Anh ta gập đôi bàn tay, nhìn vào ly cà phê nguội, mi mắt run run.”
- Dùng giác quan: mùi, âm thanh, ánh sáng để dẫn cảm giác thay vì dùng từ trực tiếp.
- Luôn tự hỏi: “Làm sao tôi có thể cho thấy điều này thay vì nói ra nó?”
3. Bỏ qua cấu trúc, nhịp độ và cốt truyện
Vấn đề: Nhiều người viết mới viết rời rạc, không lập dàn ý, không bám theo cấu trúc rõ ràng, hoặc để nhịp quá nhanh hoặc quá chậm, khiến độc giả mất hứng hoặc không hiểu mạch truyện.
Tại sao là lỗi: Nhịp độ hay tiết tấu là yếu tố sống còn của một câu chuyện thu hút. Nhiều nhà văn cho rằng tiết tấu là lỗi phổ biến ở người mới viết: kể chuyện quá nhanh, không có khoảng lặng để cảm nhận.
Gợi ý khắc phục:
- Tìm hiểu các cấu trúc cơ bản như cấu trúc 3 hồi.
- Lập dàn ý sơ lược trước khi viết: xác định cao trào, khoảng lặng, chuyển đổi.
- Chú ý điều tiết nhịp: sau cảnh cao trào có thể để đoạn lặng để người đọc “hít thở” rồi tiếp.
- Xem thêm: Cấu trúc 3 hồi trong viết lách
4. Nhân vật phẳng, thiếu chiều sâu
Vấn đề: Người viết mới dễ tạo nhân vật đơn giản, thiếu động cơ, không có mâu thuẫn nội tâm, hoặc mọi nhân vật giống nhau về cách nói, cách hành xử.
Tại sao là lỗi: Nhân vật sống động chính là điều khiến độc giả muốn bám theo câu chuyệ. Nếu nhân vật “phẳng”, câu chuyện dễ bị nhạt. Vì vậy, việc xây dựng nhân vậy quá đơn giản, thiếu chiều sâu tâm lý cũng là một lỗi thường gặp ở người viết mới.
Gợi ý khắc phục:
- Xây dựng tiểu sử cho nhân vật: xuất phát điểm, mục tiêu, nỗi sợ.
- Cho nhân vật mâu thuẫn nội tâm, thay đổi qua các hồi của câu chuyện.
- Mỗi nhân vật nên có cách nói/ứng xử riêng — không để tất cả “nói giống nhau”.
5. Lỗi chuyển POV (Point of View) làm rối người đọc
Vấn đề: Người viết mới đôi khi nhảy POV quá nhanh trong cùng một cảnh mà không báo trước, làm độc giả không biết “ai đang suy nghĩ / quan sát”.
Tại sao là lỗi: Độc giả cần biết rõ quan điểm kể chuyện để theo dõi cảm xúc và thông tin. Nếu POV nhảy lung tung, mạch kể bị phá. Bên cạnh đó, POV cũng thể hiện cả tính cách, suy nghĩ và cách nói của từng nhân vật. Việc thay đổi POV từ nhân vật này sang nhân vật khác cũng cần giữ được sự thống nhất trong tính cách và kỹ thuật chuyển mượt của tác giả.
Nhà văn Kevin Johns cũng cho rằng lỗi chuyển POV lung tung là một lỗi lớn mà anh từng mắc khi viết lần đầu, viết theo nhiều POV trong cùng cảnh mà không kiểm soát.
Gợi ý khắc phục:
- Chọn 1 POV (ví dụ nhân vật A) cho mỗi cảnh; nếu đổi, kết thúc cảnh và bắt cảnh mới với POV khác.
- Dùng ngắt đoạn, ký hiệu (***), tiêu đề phân đoạn để người đọc hiểu rằng POV sẽ đổi.
- Trong cùng cảnh, nếu bạn phải chuyển POV, thông báo rõ trong câu chuyển tiếp.
6. Lỗi ngữ pháp, dấu câu và vấn đề rõ ràng
Vấn đề: Người viết mới thường mắc lỗi chính tả, nhầm từ, dùng câu dài, dấu câu sai, hoặc dùng lời dẫn thụ động quá nhiều, làm câu trở nên khó hiểu hoặc rườm rà.
Tại sao là lỗi: Dù nội dung hay đến đâu, lỗi ngôn ngữ làm giảm uy tín và gây xao nhãng độc giả. Lấy ví dụ, nội dung truyện rất hay và càng về hồi 2 và hồi 3 sẽ tạo cao trào hấp dẫn, nhưng bạn lại bị nhiều lỗi chính tả từ hồi 1, điều này sẽ ngăn cản độc giả đọc đến hồi 2 và hồi 3. Những tác giải chuyên nghiệp khi đọc câu chuyện của bạn cũng không đánh giá cao một cây bút mới bị nhiều lỗi văn phong.
Gợi ý khắc phục:
- Dùng công cụ kiểm tra ngữ pháp / chính tả (Google Docs, Grammarly, v.v.).
- Đọc to bản thảo để bắt lỗi logic, câu dài, dấu câu sai.
- Nhờ người khác đọc thử hoặc peer review để phát hiện lỗi bạn khó nhìn thấy.
7. Không chỉnh sửa, xuất bản quá vội
Vấn đề: Người viết mới thường xuất bản hoặc gửi bản thảo khi chưa qua nhiều vòng chỉnh sửa, hoặc không xin phản hồi người khác.
Tại sao là lỗi: Bản nháp đầu thường chứa lỗi logic, mạch lủng, chi tiết thiếu liên kết. Nếu không chỉnh sửa kỹ hoặc không có góc nhìn ngoài, tác phẩm dễ bị lộ khuyết điểm. Vì vậy, lỗi sửa quá sớm hoặc xuất bản vội cũng là lỗi phổ biến khi mới bắt đầu.
Gợi ý khắc phục:
- Viết bản nháp hoàn chỉnh trước; đặt “nghỉ” vài ngày rồi quay lại chỉnh sửa.
- Xin phản hồi từ bạn viết, người đọc beta, biên tập để có góc nhìn ngoài.
- Chỉnh sửa nhiều lượt: từ macro (cấu trúc, logic) đến micro (câu chữ, dấu câu).
Tạm kết:
Trở thành một người viết mới không đồng nghĩa bạn phải vượt qua tất cả lỗi ngay từ đầu. Trên thực tế, hầu hết tác giả kinh nghiệm đều từng mắc những sai lầm này. Nhưng nếu bạn nhận diện và tránh 7 lỗi phổ biến ở trên, bạn sẽ tiết kiệm thời gian, năng lượng và tiến bộ nhanh hơn.
Viết mỗi ngày, chấp nhận nháp chưa hoàn hảo, sửa nhiều lượt và học cách lắng nghe độc giả, đó là con đường để từ “người viết mới” dần trở thành người viết có giọng riêng. Hãy nhớ: sự hoàn hảo không đến từ lần đầu, mà từ quá trình kiên trì và biết rút kinh nghiệm.
Chúc bạn kiên nhẫn và vững bước trên hành trình viết lách!
- Nếu bạn yêu thích viết lách, viết nhật ký, viết truyện, hãy tham gia nhóm NTers Community: Tham gia tại đây.
- Xem thêm: Tại sao nên viết mỗi ngày? điều gì xảy ra sau 30, 90, 365 ngày?
- Xem thêm: Tạo cao trào & giải quyết mâu thuẫn: Nghệ thuật giữ nhịp câu chuyện
